Коронавирустук пандемиядан келип чыккан өзгөчө кырдаалдарга жооп иретинде, IEAнын жылдык глобалдык энергетикалык баяндамасы 2020-жылга чейинки окуяларга реалдуу убакыт режиминде талдоо жүргүзүүнү жана жылдын калган мезгилине мүмкүн болгон багыттарды камтуу үчүн камтууну кеңейтти.
Күйүүчү май жана өлкө боюнча 2019-жылдагы энергия жана CO2 эмиссиясынын маалыматтарын карап чыгуудан тышкары, Глобалдык энергетикалык серептин бул бөлүмү үчүн биз акыркы үч айда өлкө жана отун боюнча энергияны колдонууга жана кээ бир учурларда – мисалы, электр энергиясына – реалдуу убакыт режиминде көз салдык.Кээ бир көз салуу жума сайын уланат.
2020-жылдын калган бөлүгүндө коомдук ден соолукту, экономиканы жана демек энергетиканы курчап турган белгисиздик болуп көрбөгөндөй болду.Демек, бул талдоо 2020-жылы энергияны колдонуунун жана CO2 эмиссиясынын мүмкүн болгон жолунун диаграммасын гана көрсөтпөстөн, ар кандай натыйжаларга алып келиши мүмкүн болгон көптөгөн факторлорду да баса белгилейт.Биз бул кылымда бир жолу боло турган кризистен кантип чыгуу керектиги боюнча негизги сабактарды алабыз.
Учурдагы Ковид-19 пандемиясы баарынан мурда дүйнөлүк саламаттыкты сактоо кризиси.28-апрелге карата оорудан 3 миллион тастыкталган учур катталып, 200 000ден ашуун адам каза болду.Вирустун жайылышын басаңдатуу аракеттеринин натыйжасында, чектөө чараларына кабылган энергиянын үлүшү март айынын орто чениндеги 5% дан апрелдин орто ченинде 50% га көтөрүлдү.Бир катар Европа өлкөлөрү жана Америка Кошмо Штаттары май айында экономиканын айрым бөлүктөрүн ачууну күтүп жатышканын жарыялашты, ошондуктан апрель айы эң катуу жабыркаган ай болушу мүмкүн.
Учурдагы кризис ден-соолукка дароо таасирин тийгизүүдөн тышкары, глобалдык экономикага, энергияны колдонууга жана CO2 эмиссиясына чоң таасирин тийгизет.Апрель айынын орто ченине чейинки күнүмдүк маалыматтарды талдоо көрсөткөндөй, толугу менен блокадада болгон өлкөлөрдө жумасына энергияга болгон суроо-талап орточо 25% га, ал эми жарым-жартылай блокададагы өлкөлөрдө орточо эсеп менен 18% азайган.14-апрелге чейин 30 өлкө боюнча чогултулган күнүмдүк маалыматтар, глобалдык энергияга болгон суроо-талаптын үчтөн экисинен көбүрөк, суроо-талаптын төмөндөшү блокадалардын узактыгына жана катуулугуна көз каранды экенин көрсөтүп турат.
Дүйнөлүк энергияга болгон суроо-талап 2020-жылдын биринчи чейрегинде 3.8% га кыскарган, анын таасири март айында Европада, Түндүк Америкада жана башка жерлерде колдонулгандыктан, таасири көп болгон.
- Көмүргө дүйнөлүк суроо-талап эң катуу жабыркап, 2019-жылдын биринчи чейрегине салыштырмалуу дээрлик 8% га төмөндөдү. Бул төмөндөөнү түшүндүрүүгө үч себеп бириктирилди.Кытай - көмүргө негизделген экономика - биринчи чейректе Ковид-19 эң катуу жабыркаган өлкө болгон;арзан газ жана башка жерлерде кайра жаралуучу булактардын уланып жаткан өсүшү көмүргө шек келтирди;жана жумшак аба ырайы да кемур пайдаланууну чектеди.
- Мунайга болгон суроо-талап да катуу сокку урду, биринчи чейректе дээрлик 5% га төмөндөдү, негизинен мобилдүүлүктүн жана авиациянын кыскарышы менен, бул дүйнөлүк мунай суроо-талаптын дээрлик 60% түзөт.Март айынын аягына карата дүйнөлүк автотранспорттук активдүүлүк 2019-жылдагы орточо көрсөткүчтөн дээрлик 50%, ал эми авиация 60% төмөн болду.
- Пандемиянын газга болгон суроо-талапка тийгизген таасири орточо, болжол менен 2% болду, анткени газга негизделген экономикалар 2020-жылдын биринчи чейрегинде катуу таасир эткен эмес.
- Кайра жаралуучу булактар көбүрөөк орнотулган кубаттуулук жана артыкчылыктуу жөнөтүү менен шартталган суроо-талаптын өсүшүн жарыялаган жалгыз булак болгон.
- Бөгөт коюу чараларынын натыйжасында электр энергиясына болгон суроо-талап бир кыйла кыскарып, электр энергиясынын аралашмасына терс таасирин тийгизди.Бир катар өлкөлөрдө электр энергиясына болгон суроо-талап 20% же андан ашык төмөндөгөн, анткени турак жайга болгон суроо-талаптын өсүшү соода жана өнөр жай операцияларынын кыскарышынан алда канча жогору.Бир нече жума бою суроо-талаптын формасы узакка созулган жекшембиге окшош.Суроо-талаптын кыскарышы электр энергиясы менен камсыздоодо кайра жаралуучу булактардын үлүшүн жогорулатты, анткени алардын өндүрүшүнө суроо-талап негизинен таасир этпейт.Электр энергиясынын бардык башка булактарына, анын ичинде көмүргө, газга жана атомдук энергияга суроо-талап азайган.
Толук жылды карап чыгып, биз мобилдүүлүккө жана социалдык жана экономикалык активдүүлүккө бир нече айга созулган чектөөлөрдөн келип чыккан кеңири жайылган глобалдык рецессиянын энергетикалык таасиринин санын аныктаган сценарийди изилдеп жатабыз.Бул сценарийдин алкагында, рецессиянын тереңдигинен калыбына келтирүү акырындык менен гана жүрөт жана макроэкономикалык саясаттын аракеттерине карабастан, экономикалык активдүүлүктүн олуттуу туруктуу жоготуусу менен коштолот.
Мындай сценарийдин натыйжасы энергияга болгон суроо-талаптын 6% га кыскарышы болуп саналат, бул пайыздык мааниде 70 жылдагы эң чоң жана абсолюттук мааниде эң чоң.Ковид-19нын 2020-жылы энергияга болгон суроо-талапка тийгизген таасири 2008-жылдагы каржы кризисинин дүйнөлүк энергетикага болгон таасиринен жети эсе көп болот.
Бардык күйүүчү майлар таасир этет:
- Мунайга болгон суроо-талап жыл бою орточо 9% же 9 баррель/күнгө төмөндөп, мунай керектөөсүн 2012-жылдагы деңгээлге кайтарышы мүмкүн.
- Көмүргө болгон суроо-талап 8% га төмөндөшү мүмкүн, анткени электр энергиясына болгон суроо-талап жыл ичинде дээрлик 5% азаят.Кытайда өнөр жай жана электр энергиясын өндүрүү үчүн көмүргө болгон суроо-талаптын калыбына келиши башка жерлердеги чоң төмөндөөнүн ордун толтурушу мүмкүн.
- Газга болгон суроо-талап жыл бою биринчи кварталга караганда алда канча төмөндөшү мүмкүн, мында электр энергиясына жана өнөр жайга болгон суроо-талап азаят.
- Өзөктүк энергияга болгон суроо-талап дагы электр энергиясына болгон суроо-талаптын төмөндөшүнө жооп катары төмөндөйт.
- Кайра жаралуучу булактарга суроо-талаптын өсүшү төмөн эксплуатациялык чыгымдардын жана көптөгөн энергетикалык системаларга артыкчылыктуу жеткиликтүүлүктүн эсебинен өсүшү күтүлүүдө.Кубаттуулуктун акыркы өсүшү, 2020-жылы интернетке кирүүчү кээ бир жаңы долбоорлор да өндүрүштү жогорулатат.
2020-жылга карата биздин баалоо боюнча, электр энергиясына дүйнөлүк суроо-талап 5% га, кээ бир аймактарда 10%га төмөндөйт.Төмөн көмүртектүү булактар 2019-жылы түзүлгөн лидерликти кеңейтип, дүйнө жүзү боюнча көмүр менен иштеген өндүрүштөн алда канча ашып кетет.
Глобалдык CO2 эмиссиясы 8% же дээрлик 2,6 гигатоннага (Гт) 10 жыл мурунку деңгээлге чейин төмөндөшү күтүлүүдө.Мындай жылдык кыскартуу дүйнөлүк каржы кризисинен улам келип чыккан 2009-жылдагы 0,4 Гт мурунку рекорддук кыскартуудан алты эсе көп жана акырындагы бардык мурунку кыскартуулардын жалпысынан эки эсе чоң болмокчу. Экинчи дүйнөлүк согуштун.Мурунку кризистерден кийинкидей эле, эгерде экономиканы кайра баштоо үчүн инвестициянын толкуну таза жана туруктуу энергетикалык инфраструктурага арналбаса, эмиссиялардын кайра көтөрүлүшү төмөндөөдөн чоңураак болушу мүмкүн.
Посттун убактысы: 13-июнь-2020